Ditulis Oleh: A.S Patimarajo
Kecek urang Ulando saisuak, di Minangkabau ado sakitar lapanratuih buah sikola partikulir. Sikola ko tampek baraja sagalo mato palajaran. Anak muriknyo bisa jadi tantara. Karano itu pulo musti diintai pakambangannyo.
Sikola partikulir nan dimukasuik si tinggih panjang iduang tu, sabananyo surau tampek mangaji kitab kuniang. Palajarannyo antaro lain: ilemu nahu, syaraf, mantik, maani, bayan, pekah, hikam. Sadonyo ko ilemu bakaitan jo tapasia sarato pangamalan ugamo sahari hari.
Mandiangko Ungku Malin salah surang murik sikola samacam iko. Baliau dulu mangaji di Salayo, Solok. Sudah tu di Saruaso, Tanahdata. Kudian baliau maaja di Surau Kaumnyo di kampuang. Surau ko dinamoi surau baru nan dibuek an mamak baliau.
Ungku Malin sambia maaja tatap juwo maulang kaji ka guru nan lain di Musajik Tuo Limo Kaum. Ibarat papatah: lanca kaji dek baulang, pasa jalan dek baturuik. Alim guru karano murik, pandai murik karano guru. Baliau tasabuik sangek hormat ka gurunyo.
Ado lo ciek lai nan mambuek Ulando galiang di tanah Minang. Saisuak tu, anak laki laki di dalam kaum dibagi duo labuan. Satumpak jadi urang siak belok jalanyo dari surau ka surau. Satumpak lai jadi parewa belok jalannyo dari galanggang ka galanggang.
Tapi nan jaleh kaduo tumpak ko, siap maisi limbago adat dalam kaum, ka jadi: pangulu, manti, mualim, dubalang. Ikolah nan dinamoi niniak manak urang apek jinih. Siap pulo mareka tu maisi limbago ugamo di nagari, ka jadi : imam, khatib, bilal, khodi. Iko nan disabuik urang jinih nan ampek.
Taradok urang ampek jinih. Jiko ado limo pasukuan dalam nagari, mako jumlahnyo ampek kali limo, duo puluah. Ditambah pulo ciek jo aluang bunian, panyimpan kakayoan, atau nan dipicayo jadi bandahara nagari. Mako manjadi duo puluah satu.
Curito ko disampaian Mak Uniang, di lapau simpang takalo baliau singgah sudah sumbayang isya malam tadi.
Sambia minum te talua, Malanca manyolo, "Kini kan lai takah tu juwo mah, Mak. Ado niniak mamak urang ampek jinih. Ado pulo urang jinih nan ampek. Kito lah baliak banagari mah. Apo nan kurang lai manuruik Mamak?"
"Manuruik waden urang ampek jinih jo jinih nan ampek tu, musti diagiah honor bulanan dek pamarintah daerah. Sabab, urang ko banyak manoloang karajo pamarintah di masyarakat nagari," kecek Mak Uniang.
"Yo, pulo mah, Mak. Atur sajolah dek Mamak," kecek Malanca.
"Ba a pulo kecek waden maatur. Pak gubenur jo Pak Dewan nan tahormat molah, nan bisa maanggarkannyo. Baliau baliau tu nan macik puro nagari ko mah," baleh Mak Uniang.
"Kok ba itu, kito sampaianlah pasan ka rumah bagonjong," baleh Malanca.
"Toloang sajolah dek Malanca dih. Waden bisuak mbali galeh ka Bukik, " baleh Mak Uniang sambia kalua lapau.
Malanca manggigau...
